Czasy, w których na astronomicznie drogich twardych dyskach mieściło się zaledwie kilka megabajtów danych, odeszły na szczęście do to wciąż jest konieczne zmniejszanie niektórych plików, choćby po to, by zmieściły się na płycie DVD lub nośniku flash, nie mówiąc już o wysłaniu ich e-mailem. Dlatego w każdym komputerze niezbędny jest dobry archiwizator. Zobacz także: 8 mitów o netbookach - prawda czy fałsz? 8 mitów o netbookach - prawda czy fałsz? Trochę historii Idea zapisywania danych w taki sposób, aby zajmowały jak najmniej miejsca, jest starsza niż sam komputer! Już stworzony w 1832 roku alfabet Morse'a dla używanych często liter używa krótszych znaków, a do liter występujących rzadziej - dłuższych. Dzięki temu wiadomości zapisane alfabetem Morse'a są krótsze. W 1948 roku Amerykanin Claude Shannon opracował matematyczną metodę skracania zapisanych danych. Wraz z modemową transmisją danych w latach siedemdziesiątych pojawiły się pierwsze programy archiwizujące, korzystające z metody Shannona. Z czasem zaczęły się pojawiać coraz bardziej wyrafinowane sposoby na zmniejszanie rozmiarów plików. Współczesne archiwizatory, takie jak WinZip, 7-Zip, lub WinRAR kompresują pliki do minimalnych rozmiarów. Jak to działa Proces archiwizacji zwany jest również pakowaniem lub kompresją. Podobnie jak mebel, którego pojedyncze części są dostarczane w kompaktowych kartonach, skompresowane pliki są podzielone na części składowe i uporządkowane tak, by zajmowaly niewiele miejsca. Pliki umieszczane są w archiwach, po jednym lub po kilka w każdym. Ich ponowne użycie jest możliwe po rozpakowaniu z archiwum. Do kompresji plików stosuje się dwie podstawowe metody. Kompresja bezstratna Korzystają z niej wspomniane już programy. Ponieważ w tej metodzie nie giną żadne dane, kompresja jest procesem całkowicie odwracalnym. Chociaż wygląda to na kuglarskie sztuczki, kompresja opiera się na bardzo prostej zasadzie: w pliku tekstowym co rusz powtarzają się te same sylaby, słowa albo całe ciągi słów. Podczas kompresji program szuka takich wzorców i powtarzające się elementy zastępuje krótszymi ciągami znaków - podobnie jak w tekście pisanym, gdzie słowa "na przykład" możemy zastąpić skrótem "np.", nie tracąc przy tym żadnej informacji. Wszystkie dane w komputerze są zapisane jako ciągi zer i jedynek. Skróty mogą więc składać się także tylko z tych dwóch znaków. Aby uniknąć powtórzeń, muszą różnić się od siebie długością. Dlatego program archiwizujący dla szczególnie często występujących sekwencji rezerwuje skróty takie jak "00", a rzadsze ciągi znaków zastępuje skrótami dłuższymi, na przykład "10110". Skompresowane pliki są kopiowane do tak zwanego archiwum - tak samo jak IKEA pakuje elementy regału do płaskiego pudełka. Aby móc później odtworzyć oryginalną zawartość pliku, program archiwizujący potrzebuje czegoś w rodzaju instrukcji montażu, w której zapisane są skróty użyte do zastąpienia poszczególnych sylab i słów. Zobacz także: Radia internetowe - jak działają i jak ich słuchać Radia internetowe - jak działają i jak ich słuchać Kompresja stratna Ten wariant kompresji nie jest stosowany w programach archiwizujących, ale podczas kompresowania muzyki, wideo i zdjęć na zajmujące mało miejsca formaty, takie jak MP3, WMV i JPG. Ta metoda pozwala zaoszczędzić znacznie więcej miejsca niż kompresja bezstratna, bo dane w tych formatach nie tylko są zapisane w skompresowanej postaci, ale również pozbawione części mniej ważnych informacji, na przykład tych elementów obrazu i dźwięku, które człowiek najsłabiej postrzega. Dlatego plik MP3 brzmi prawie zawsze tak samo dobrze, jak muzyka nieskompresowana. Przydatność kompresji danych Zmniejszanie rozmiarów plików jest istotne szczególnie w wypadku dokumentów tekstowych i tabel. Pliki multimedialne często już są skompresowane do tego stopnia, iż pakując je archiwizatorem niewiele miejsca zyskamy. Kompresja bardzo przydaje się przy udostępnianiu i wymianie plików poprzez internet. Załączniki przesyłane e-mailem, lub pliki wysyłane na dysk sieciowy najczęściej mają sztucznie ograniczaną wielkość. W takiej sytuacji poza zmniejszeniem pliku, bardzo istotny może okazać sie jego podział na mniejsze części. Archiwizacja jako sposób na podział plików Dobre archiwizatory umieją dzielić pliki, co pozwala między innymi obejść nakładane przez operatorów poczty ograniczenia wielkości przesyłanych danych. Dużych plików, na przykład obrazów płyt DVD w formacie .iso nie tylko nie da się wysłać pocztą, ale też często zapisać na pendrive. Możemy napotkać taki problem, nawet jeśli jest na nim wystarczająca ilość miejsca. Większość pamięci jest sformatowana w systemie FAT32, w którym maksymalna wielkość zapisywanych plików wynosi niecałe 4 GB (dokładnie 4GB - 1B). W takiej sytuacji wystarczy podzielić plik na części, a po wypaleniu na płytę lub przeniesieniu na pamięci flash, scalić przy pomocy archiwizatora. Archiwizacja jako sposób na ochronę danych Większość aplikacji pocztowych uznaje pliki programów (.exe) za potencjalne wirusy i blokuje ich przesyłanie jako załączników do wiadomości. Dlatego spakowanie ich do postaci archiwum (.zip, .7z, .rar) jest nie tylko wygodne z punktu widzenia oszczędności miejsca, ale również zapewnia ich ochronę. Skaner internetowej poczty skasuje załącznik .exe, ale bez kłopotu pozwoli nam przesłać plik spakowany. Warto zauważyć, iż spakowanie plików na komputerze - choćby starych dokumentów, w większości przypadków stanowi skuteczne zabezpieczenie przed uszkodzeniem przez wirusa lub złośliwe oprogramowanie. Achiwa możemy także chronić hasłem, co w tej chwili oferuje znaczna większość programów kompresujących. Algorytmy szyfrowania nie tylko zablokują dostęp do pliku, ale także uniemożliwią podgląd jego zawartości. Foto: Komputer Świat Plik pakowany programem 7-zip można zabezpieczyć przy pomocy klucza AES-256 bit Poziom kompresji danych Skuteczność kompresji zależy od typu pliku. Pliki audio, wideo i fotografie w takich formatach, jak MP3, JPEG i WMV, są już skompresowane, więc ich dalsza kompresja jest prawie niemożliwa. Dużo większy potencjał kompresji mają pliki zawierające głównie tekst - dokumenty Worda, tabele Excela. Ilość uzyskanego miejsca zależy też od ustawień archiwizatora. Różnice są jednak nieznaczne. Foto: Komputer Świat Jeden z najbardziej wiarygodnych rankingów kompresji danych, znajdziecie na witrynie compressionratings Baza testów jest też na bieżąco aktualizowana, a ich zakres obejmuje także najbardziej niszowe aplikacje (Aby przejść na stronę należy kliknąć w grafikę) Różnice pomiędzy programami do kompresji danych Metoda kompresji Współczesne programy, takie jak WinZip, 7-Zip, czy WinRAR w większości przypadków uzyskują podobnie dobre wyniki kompresji. W przypadku zdjęć JPG wyraźnie na czoło wysuwa się WinZip, który z reguły zmniejsza rozmiar pliku o 20 do 25 procent, podczas gdy inne programy rzadko osiągają wynik lepszy niż 1 procent. W przypadku plików wielkogabarytowych, takich jak obrazy płyt (.iso), najskuteczniejszy wydaje się 7-zip - wykorzystuje on wielordzeniowe procesory, co bardzo przyspiesza proces kompresji. Skuteczność poszczególnych archiwizatorów Oszczędność miejsca zależy przede wszystkim od tego, czy dane były już wcześniej poddane kompresji. Bardzo podatne na pakowanie są zwłaszcza pliki Worda i Excela w starych formatach DOC i XLS. Dane w nowszych formatach DOCX i XLSX z założenia zajmują mniej miejsca. W tabeli poniżej widzimy skuteczność poszczególnych programów w kompresowaniu różnych typów danych. (Aby zobaczyć tabelę testową w powiększeniu należy kliknąć w miniaturkę) Cena Tutaj różnice są dużo bardziej zauważalne: 7-Zip jest bezpłatny, a WinZip Pro 14 kosztuje około 200 złotych. Kuriozalnym przypadkiem jest archiwizator WinRAR, który przez 40 dni można testować bezpłatnie, a potem przy każdym użyciu pojawia się wezwanie do zapłaty, które znika po zapłaceniu około 160 złotych. Użytkownik, który zignoruje ten komunikat, również będzie mógł korzystać z wszystkich funkcji programu. Wynika to z tego, iż WinRAR stosuje specyficzne zapiski w licencji EULA. Zakup licencji jest wskazany dla firm i osób prowadzących działalność gospodarczą. Format Prawie wszystkie programy pakują i rozpakowują popularne archiwa ZIP. Zaleta: archiwa ZIP można tworzyć i otwierać w Windows bez dodatkowych narzędzi. Jednak ponieważ archiwa ZIP oszczędzają stosunkowo niewiele miejsca, prawie każdy program wnosi swój format. O ile format RAR jest tak rozpowszechniony, że obsługują go wszystkie archiwizatory, to z formatem ZIPX jest gorzej. Archiwa w tym formacie można wprawdzie tworzyć za pomocą WinZip, ale tylko nieliczne programy potrafią je rozpakowywać. Abyuniknąć problemów z rozpakowywaniem, archiwizatory rozpakowują również archiwa formatów konkurencyjnych. Oprócz plików archiwalnych niektóre archiwizatory otwierają również inne pliki, na przykład obrazy CD i DVD w formacie .iso. Tabela poniżej pokazuje, jakie formaty obsługują 7-Zip i WinZip. Obok szeroko rozpowszechnionych aplikacji istnieje również wiele programów eksperymatnalnych. Biją one rekordy w kompresji danych - choćby mający polskie korzenie KGB Archiver. Pozwala on zaoszczędzić o kilka procent więcej miejsca. Zadania, które programy takie jak WinZip kończą w kilka minut, ciągną się w nim jednak całymi godzinami. Chcąc skorzystać z najwyższego stopnia kompresji, musimy dysponować szybkim komputerem z przynajmniej 2 GB pamięci operacyjnej. Foto: Komputer Świat KGB Archiver to polski projekt, który osiągnął całkiem niezłe efekty. Szkoda że od pewnego czasu archwizator nie jest już rozwiajny W tej chwili testowany jest także eksperymentalny program Nanozip, który jednak wciąż nie ma wygodnego interfejsu użytkownika. Jego używanie związane jest z koniecznością korzystania z interpretatora poleceń ( Nanozip bardzo skutecznie kompresuje duże pliki i być może w przyszłości okaże się wartą uwagi alternatywą. Foto: Komputer Świat Nanozip wygląda bardzo obiecująco. Programowi brakuje jednak dobrego interfejsu. Mało osób potrafi korzystać z konsoli systemowej i wiersza poleceń, a takie rozwiązanie na dłuższą metę nie jest zbyt wygodne. Mimo to w rankingach program lokuje się w ścisłej czołówce Kompresowanie skompresowanych plików Większość danych podczas pakowania zmniejsza swój rozmiar, ale powtórna kompresja archiwum prawie niczego nie daje, bo po pierwszej kompresji powtórzenia są bardzo rzadkie bądź wcale nie występują. Ponieważ podczas drugiego przebiegu program nadal skrupulatnie przeszukuje plik i zastępuje istniejące skróty innymi, proces trwa prawie tak samo długo, jak pierwsze pakowanie. Dodatkowa instrukcja rozpakowywania też zajmuje miejsce. W ten sposób plik, który i tak ma zaledwie kilka kilobajtów, po drugiej kompresji w wielu przypadkach może wręcz zwiększyć rozmiar! Powtórną kompresję warto przeprowadzać tylko wtedy, gdy program pakuje plik tekstowy z wieloma powtórzeniami. Jednak w codziennej pracy z komputerem tego typu przypadki są rzadkie. Pobierz archiwizator 7-Zip 7-Zip Pobierz archiwizator WinZip Pobierz archiwizator WinZip Pobierz archiwizator WinRAR Pobierz archiwizator WinRAR Zobacz także: Jak działa rozpoznawanie twarzy Jak działa rozpoznawanie twarzy Fot. Richwolf| Montaż: